Divertiküler Hastalık
Kalın bağırsakların (kolon) duvarlarında küçük balonlaşma şeklinde gelişen cep oluşumlarına “divertikül” denilir. Tüm kolon boyunca oluşabilmelerine karşın en sık ve yoğun olarak kalın bağırsağın son bölümlerinden “sigmoid kolon” boyunca gelişirler. Erişkin yaşta, özellikle 60 yaş üzerinde toplumun neredeyse yarısının kalın bağırsaklarında değişen yoğunlukta divertiküller bulunur.
- Divertikülozis: Kalınbağırsakta soruna veya komplikasyona yol açmayan divertikül yapılarının bulunduğu durumdur. Sessiz bir sürecin devamında divertikülit, perforasyon (delinme), striktür (kalın bağırsak çapında daralma), fistüller ve kanama gelişebilir.
- Divertikülit: Kalın bağırsakta iltihabi bir hastalıktır. Bir veya birden fazla divertikül cebinin delinmesi ile ortaya çıkar. Bu tabloya bağlı birçok ikincil komplikasyon gelişebilir ve komplike divertikülit olarak adlandırılır.
Divertikülit Komplikasyonları
- Kalın bağırsak delinmesi ve apse gelişimi ile beraber peritonit. Apse, iltihaplı sıvıların vücut tarafından etraflarına bir duvar örülerek sınırlanmasıdır. Peritonit, karın boşluğu içerisinde enfeksiyonun yayılarak organları etkilemesi ve hayati tehdit eden bir durum oluşturmasıdır.
- Makattan kanama
- Kalın bağırsağın dışkının geçişine engel olacak şekilde daralması (striktür)
- Bir organ veya cilt ile kalın bağırsak arasında bir kanal / tünel oluşması (fistül). Divertikülite bağlı en sık görülen fistül kalın bağırsak ile mesane arasında gelişir. Cilt, rahim, vajen veya başka bir bağırsak bölümü ile kalın bağırsak arasında da oluşabilir.
Divertiküller neden oluşur?
Genel kabul gören teoriye göre divertiküller kalın bağırsağın yüksek basınç alanlarında oluşmaktadır. Basınç artışına ile birlikte kolonun zayıf alanlarında (kalın bağırsak duvarını besleyen damarların girdiği bölgeler) bağırsak duvarı dışarı doğru bombeleşir ve zamanla cepler ortaya çıkar. Kalın bağırsaktan geçişin yavaşladığı ve dışkının sertleştiği durumlarda, özellikle liften fakir ve kırmızı etten zengin beslenme alışkanlıkları divertikül gelişimini hızlandırabilir. Günümüzde bu ceplerin (divertikül) iltihaplanmasına neden olan kesin mekanizma henüz aydınlatılamamıştır.
Semptomlar
Divertikülozis hastalarında genellikle bir yakınma veya komplikasyon izlenmez. Divertikülit gelişen hastalarda alt karın bölgesinde ağrı, ateş, makattan kanama gibi bulgular atağın şiddetine bağlı değişen oranlarda izlenir.
Tanı
Divertikülozis, belirgin bir semptom oluşturmadığından sıklıkla kolonoskopi gibi tarama yöntemleri esnasında veya farklı bir nedenle çekilen karın tomografisi gibi görüntülemelerde saptanabilir. Divertikülitte ise yakınmaları olan ve klinik bulguları saptanan hastalarda karın tomografisi ile tanı konulabilir.
Tedavi
Divertikülozis saptanan kişilerde çoğunlukla bir yakınma eşlik etmez. Ancak, korunma amacıyla sebze ve meyve içeriği yüksek liften zengin beslenme ve kırmızı et tüketiminin sınırlandırılması önerilir.
Divertikülit ataklarının büyük bölümü ağızdan veya damardan antibiyotik tedavisi ile kontrol altına alınabilir. Apse eşlik eden durumlarda görüntüleme altında apseye bir dren yerleştirilerek boşaltılması sağlanabilir. Cerrahi tedavi aşağıdaki durumlarda önerilebilir:
- Kalın bağırsağın delinmesi neticesinde karın boşluğuna iltihap veya dışkı sızmasına bağlı peritonit gelişmesi sıklıkla acil cerrahi müdahale gerektirir.
- Apsenin görüntüleme yöntemleri ile etkin olarak boşaltılamaması
- Hastanede damardan antibiyotik tedavisi gören ancak yüksek doz tedavilerle yeterli kontrol sağlanamayan şiddetli hastalık
- Bağışıklık sistemi sorunu olan hastalar (organ nakli veya kemoterapi hastaları vb)
- Kalınbağırsak darlığı (striktür) veya fistülü
- Çok sayıda atak geçiren kişilerde potansiyel atakları önlemek amacıyla
Divertikül hastalığı nedeniyle uygulanan ameliyatlarda kalın bağırsağın hastalıklı bölümü çıkarılır. Acil koşullarda yapılan ameliyatlarda karın içi kirlenmenin olduğu bazı olgularda kalın veya ince bağırsak ucunun karın duvarından dışarı çıkarılması ve içeriğinin bir torba içerisinde toplanmasının sağlanması gerekli olabilir.