Kolonoskopi Nedir?
Kalın bağırsağın iç yüzeylerinin kanser, polip ve diğer yapısal bozukluklar açısından değerlendirildiği bir işlemdir. Uzun, ince ve hareketli bir cihaz olan kolonoskopun uç bölümünde kalın bağırsağın tüm bölümlerini incelemeye uygun yüksek çözünürlüklü görüntüler elde eden bir kamera sistemi bulunur. İşlem genellikle hastalarda aşırı bir rahatsızlığa yol açmadan ayaktan uygulanabilir. Tanısal amaçlı kullanıldığı gibi karşılaşılan poliplerin çıkarılması ile birlikte etkin müdahaleler eş zamanlı yapılabilmektedir.
Kimlere kolonoskopi yapılmalıdır?
Kolonoskopi belirli kalın bağısak kanseri bulgularının izlendiği kişilerde tanı, bulguların sessiz ilerleme ihtimali olan risk altındaki kişilerde ise tarama amacıyla yapılır.
Tanısal kolonoskopi
Kalın bağırsak kanseri sessiz giden bir hastalıktır ve çoğunlukla yakınmalara yol açmayabilir.
- Dışkıda kan görülmesi
- Anemi (kansızlık)
- Bağırsak alışkanlıklarında değişim
- Dışkılarda incelme
- Karında rahatsızlık hissi (gaz şişkinliği, dolgunluk, kramplar vb.)
- Kusma
- İshal, kabızlık veya dışkının tam boşalmadığı hissi
- Sık gaz sancıları
- Belirgin bir neden (diyet vb.) olmaksızın kilo kaybı
- Makattan kanama
- Sürekli yorgunluk hissi veya önceden rahat yapılan aktivitelerde halsizlik gelişmesi
Bu yakınmalardan herhangi biri iki haftadan uzun süre devam ederse doktorunuza başvurun. Kanama bulguları mevcutsa vakit geçirmeden muayene ile değerlendirilmelidir. Özellikle 40 yaş üzerinde demir eksikliği saptandığında kolonoskopi çekimi önerilir. Diğer bulgular tek başlarına kalın bağırsak kanserine özgün olmamakla birlikte iki haftadan süre devam etmeleri halinde kolonoskopi için değerlendirilmeleri gerekir.
Tarama kolonoskopisi
Kalın bağırsak kanserinin bulgularının ileri evrelerde ortaya çıktığı, bazen sıçramalar (metastaz) olduğunda dahi belirgin bulgu vermediği bilinmektedir. Bu nedenle risk altındaki bireylerde, görünürde kolorektal kanser ile ilişkili bir sağlık sorunları olmasa da tarama amacıyla kolonoskopi yapılması önerilir. Amaç, hastalığın mümkün olan en erken aşamasında yakalanarak başarılı bir tedavi süreci sağlanmasıdır. Özellikle ailesindeki yakın akrabalarından birinde kolon veya rektum kanseri saptanan kişilerde risk topluma göre daha yüksek olduğundan tarama kolonoskopisi için değerlendirilmeleri önerilir.
Kalın bağırsak kanseri gelişme riski yaş ile birlikte artar. Elli yaşını geçmiş tüm erkekler ve kadınlar kalın bağırsak kanseri gelişimi için eşit oranda risk taşırlar. Bu nedenle, erkeklerde ve kadınlarda 45 yaş ve üzerinde kolorektal kanser taraması yapılması önerilmektedir. Bireysel veya ailevi kolorektal kanser veya polip geçmişi olan kişilerde hastalığın ortaya çıkma riski artmıştır. Yüksek riskli bireylerde tarama 45 yaş altında uygulanır: kendisinde veya ailesinde inflamatuvar bağırsak hastalığı (Ülseratif kolit, Crohn Hastalığı); kalın bağırsak (kolon veya rektum) kanseri veya polip; over (yumurtalık), endometrium (rahim) veya meme kanseri geçmişi olması.
Yakın bir akrabasında kolon rektum (kalınbağırsak) kanseri veya polip saptanmış kişilere tarama için kolonoskopi ilk kez 40 yaşında veya kanser saptanan akrabasının tanı aldığı yaştan 10 yaş önce yapılmalıdır. Sonuçlar temiz saptanırsa, tarama amacıyla kolonoskopi her 5 yılda bir yapılmaya devam edilmelidir.
Kolonoskopi önerilen diğer durumlar
- Kolon veya rektum kanseri tanısıyla ameliyat edilen ve tedavi görmüş bireylerde takip
- İnflamatuvar bağırsak hastalığı (ülseratif kolit, Crohn hastalığı) tanısıyla tedavi gören kişilede kontrol / takip
Hangi hekimler kolonoskopi yapar?
Kolonoskopi genel cerrahlar, gastroenterolojik cerrahi uzmanları ve gastroenteroloji uzmanları tarafından uygulanır.
Kolonoskopi nasıl yapılır?
İşlemden 1-2 gün önce hastalara bağırsak temizliği uygulanır. Yazılı talimatları içeren bir form randevu planlanırken hastaya verilir. Bu formda işlemden önceki günlerde nasıl beslenmesi gerektiği, temizlik amacıyla içilecek sıvıların ve ilaçların hangi saatlerde ve dozlarda alınacağı bilgisi ve lavman uygulama saatleri belirtilir. “Temizleme” süreci sonunda şeffaf, su gibi dışkılama yapılıyor olması yeterliliğini gösterir. Şayet istenen düzeyde temizleme olmaz ve kalın bağırsaklarda artık / posa kalırsa kolonoskopide bu alanlar detaylı incelenemeyebilir ve işlemin tekrarlanması gerekebilir. Bu nedenle kolonoskopi öncesinde hazırlık sürecinde tam bir uyum gösterilmesi son derece önemlidir. Benzer şekilde randevu planlaması yapılırken kullanılan ilaçlar ve ek hastalıklar dikkate alınır, gerekli durumlarda (örn. kan sulandırıcı ilaçlar) doz ayarlamaları veya ilaç değişimleri yapılabilir.
Kolonoskopi esnasında genelde hastalara damardan rahatlatıcı (sedasyon) ilaçlar uygulanarak işlem boyunca ağrı ve rahatsızlık hissetmelerinin önüne geçilir. Kolonoskop anüsten (makat) ilerletilerek rektuma ulaşılır, ardından kalın bağırsakların tüm bölümleri incelenerek ince bağırsakların bağlandığı alan değerlendirilir. İnceleme esnasında saptanan polipler çıkarılır, kitlelerden veya hastalıklı olarak değerlendirilen alanlardan biopsiler alınarak patolojik incelemeye gönderilir.
İşlem genellikle bir saatten az sürmektedir. Sonrasında hastaların bir bölümünde şişkinlik yakınmaları olsa da gaz çıkarma ile beraber hızla rahatlamaktadır. Rahatlatıcı ilaçların da etkisiyle hastaların büyük çoğunluğu işleme ait detayları hatırlamazlar. İşlem öncesinde ve sonrasında size eşlik edecek birinin olması gereklidir. Herhangi bir sorunla karşılaşılmadıysa birkaç saat içinde yemek yenebilir, aynı gün araç kullanmanız önerilmez, evinizde istirahat etmeniz tavsiye edilir.
Kolonoskopinin komplikasyonları var mı?
Kolonoskopi güvenli bir işlemdir ve komplikasyonlar hastaların %1’inden azında görülür. Nadir görülen riskler arasında kanama, perforasyon (bağırsaklarda delinme), uyutucu ilaç yan etkileri sayılabilir. Kolonoskopilerin yaklaşık %10-12’sinde yapısal nedenlerle bağırsağınızın tamamı görüntülenemeyebilir ve işleme devam etmek hekiminiz tarafından riskli olarak değerlendirilerek işlem sonlandırılabilir. Bu durumda işlem farklı bir günde tekrarlanabilir veya farklı bir yöntemle (örn. BT-kolonografi) ek inceleme yapılabilir.